Ceramiczne obrazy Pani Jurek to krok w stronę wielkoformatowych kompozycji wpisujących się w architekturę bryły budynku. Projektantka rozwija w nich swój oparty na kolorze język plastyczny, inspirując się monumentalną sztuką ceramiczną epoki modernizmu oraz eksperymentami formalnymi op artu.
Kolekcja POLA i wystawa o tej nazwie to zalążek przyszłych wielkoformatowych prac – kompozycji w architektonicznej skali. W swojej koncepcji nawiązują do modernistycznej idei integracji sztuk i związanej z nią praktyki tworzenia monumentalnych dzieł ceramicznych powiązanych z architekturą. Wiodącą rolę w ich produkcji odgrywała założona w 1947 roku Spółdzielnia Pracy Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Kamionka” w Łysej Górze. To w niej, pod auspicjami Cepelii i kierownictwem artystycznym ceramika Bolesława Książka, powstawały monumentalne dzieła ceramiczne dla przestrzeni publicznych, projektowane przez ówczesnych artystów. Odporne na warunki atmosferyczne, tańsze w produkcji i lżejsze od okładzin kamiennych, a jednocześnie zapewniające trwałe i świetliste barwy, zdobiły fasady i wnętrza powojennych urzędów, hoteli, restauracji, kin czy budynków sanatoryjnych.
Magda Jurek, malarka po warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych i projektantka od wielu lat pracująca z ceramiką, dąży do włączenia tego medium w nowym, autorskim wydaniu do współczesnej architektury. Kilkanaście kompozycji ceramicznych, które pokazuje na wystawie, zapowiada kryjący się w nich potencjał. Jej działanie przypomina zorganizowaną w 1960 roku na dziedzińcu pałacu Pod Blachą wystawę ceramiki architektonicznej Bolesława Książka, Krzysztofa Henisza i Zygmunta Madejskiego – pokazywane tam formy były zaledwie zapowiedzią późniejszych monumentalnych realizacji Spółdzielni „Kamionka”, takich jak kompozycje projektu Krystyny Zgud-Strachockiej dla kina Kijów w Krakowie czy Nowej Pijalni w Krynicy Zdroju. Otwarcie współczesnej architektury na wielkoskalowe kompozycje ceramiczne może dać równie spektakularne efekty.
Rygor i intuicja
Kolekcja POLA jest projektem autorskim. Łączy w sobie projektową dyscyplinę i artystyczną intuicję Magdy Jurek. Dyscyplina wyraża się w powtarzalności zaprojektowanych przez nią ceramicznych modułów, które budują kompozycję, nadają jej ramy i rytm, a jednocześnie pozwalają na rozbudowywanie dzieł do skali dopasowanej do potrzeb danej przestrzeni. Intuicja odpowiada za autorskie zestawienia kompozycyjne i unikatową warstwę malarską, która ożywia ceramiczną materię.
Kompozycje z ceramicznych płytek łączą walory barwne i przestrzenne. W ich geometryzujących, reliefowo opracowanych przestrzeniach odbija i załamuje się światło, tworząc zmienne efekty dla poruszających się w przestrzeni osób. Czuć w tym ducha twórczości Wojciecha Fangora, który zarówno w Studium przestrzeni, instalacji stworzonej wspólnie ze Stanisławem Zamecznikiem w Salonie „Nowej Kultury” w Warszawie w 1958 roku, jak i w późniejszych op artowych obrazach, eksperymentował z relacją między dziełami a ruchem widzów w przestrzeni.
Kompozycje ceramiczne, które oddziałują na widzów nie tylko kolorem, ale również różnicami faktur i wielopoziomową powierzchnią, są szczególnie wdzięcznym obiektem do takich eksperymentów. Ich odbiór zmienia się w ciągu dnia, wraz ze zmieniającym się w budynku światłem. Kontrastowo zestawione faktury połyskującego i matowego szkliwa oraz nieco surowszej w wyrazie angoby pobudzają również zmysł dotyku – nawet w wyobraźni możemy poczuć pod palcami ich gładkie i chropowate powierzchnie.
Praca wyobraźni
Kluczowa dla odbioru kompozycji jest jednak unikatowa warstwa malarska, oparta na artystycznej intuicji Magdy Jurek i tworzona z myślą o konkretnych realizacjach. Kolory podkreślają geometryzujące kształty i reliefowo opracowane powierzchnie płytek, wzmacniając wizualnie ich formy. Ręcznie szkliwione moduły zachwycają głębią i intensywnością barw – szkliwo, które zatrzymuje i odbija światło, pozwala osiągnąć ich niezwykłą świetlistość. Dzięki zastosowaniu angoby przejścia między kolorami są precyzyjne. Widać to szczególnie w gradientach, które z bliska przypominają subtelne cieniowanie ołówkiem. Tu nawet cienie mają swoje barwy.
W ceramice, w której barw przed wypaleniem nie widać, a „operuje się kolorami, które sobie człowiek wyobraża” (Bolesław Książek), ta praca wymaga doskonałego warsztatu i malarskiej wyobraźni. Magda Jurek świetnie je łączy. Zainteresowana wrażeniami, które powstają na styku – dnia z nocą, jawy ze snem, abstrakcji i rzeczywistości – tworzy hipnotyzujące kompozycje, których działanie widać w pełni dopiero w ukończonej pracy.
W jej ceramicznych obrazach, które plasują się na pograniczu abstrakcji i malarstwa figuratywnego, znajdziemy echa twórczości ważnych dla niej artystów – wspomnianego już Wojciecha Fangora, Fernanda Légera, Kazimierza Malewicza czy Stefana Gierowskiego. Wielobarwne kompozycje, które dopełniają się w wyobraźni widzów i wchodzą w interakcję z otoczeniem, mają potencjał współtworzenia przestrzeni architektonicznej. Wspaniale byłoby je kiedyś zobaczyć w znacznie większej skali.
Kolekcja POLA została nagrodzona w plebiscycie MUST HAVE ŁDF 2024.
Źródło: Aleksandra Kędziorek, materiały prasowe marki